Roetvliegenvanger in Ganzenhoek, Wassenaar op 5 oktober 2024
Op zaterdag 5 oktober besloten Bas van Gennip (BvG) en Marcel Lakeman (ML) zoals wel vaker een vogel/fotodagje te doen. Het weer was prima en na een rustige start werden plannen gemaakt om 'ergens in de buurt' te gaan vogelen en dan te kijken of er nog wat leuks gemeld zou worden. De keuze voor Ganzenhoek, Meijendel was snel gemaakt. Dit bos met omliggend open duin is ideaal om rustig bij te kletsen en intussen ogen en oren open te houden voor leuke soorten. De lijst van waargenomen soorten van dit gebied is indrukwekkend, al zijn de meeste krakers: Steppehoen (!), Schreeuwarend en Noordse Nachtegaal meerdere decennia/eeuwen geleden gezien. Van recentere datum zijn onder andere meerdere loofzangers. 's Ochtends waren er al wat Bladkoningen gemeld en deze soort werd het fotodoel. Intussen hielden BvG en ML waarneming.nl in de gaten om eventueel snel weg te kunnen, mocht er iets beters gemeld worden...
De parkeerplaats bij Hotel Duinoord was bij aankomst rond 11 uur al bijna vol, maar BvG en ML vonden nog een plekje. Dat scheelde een flinke wandeling vanaf parkeerterrein 'De Kuil', in het geval van een snelle, ongeplande aftocht. Al na 100 meter diende de eerste Bladkoning zich aan en konden de geheugenkaartjes met plezier gevuld worden. Daarna werd om de paar honderd meter een op het oog geschikt plekje gezocht en het geluid van Bladkoning afgespeeld, in de hoop meer leuks te vinden. De Zeedennen rond een plek met een aantal Hemelsleutel-planten in de berm bleken erg in trek bij de lokale Goudhanen. Nog meer reden tot fotografisch vermaak, van haast was geen sprake. Ook hier liet een Bladkoning zich kort horen, maar deze bleef onzichtbaar. Een Vuurgoudhaan bracht nog wat kleur.
Bladkoning Phylloscopus inornatus, Wassenaar, ganzenhoek, 5 oktober 20 (Bas van Gennip) 
Goudhaan Regulus regulus, Wassenaar, ganzenhoek, 5 oktober 20 (Bas van Gennip) Een uitgebreid rondje door het bos leverde weinig spannends op, afgezien van een Raaf en een slechts 2x maal klinkend, maar verder onvindbaar smakkend geluid. Verderop liepen BvG en ML Joost van der Sluijs (JvdS) tegen het lijf en werden waarnemingen gemoedelijk uitgewisseld. Ook waarneming.nl gaf geen reden om snel het bos te verlaten. Daarop besloten BvG en ML rond 2 uur de plek van de eerste Bladkoning nogmaals te bezoeken en daarna even bij te komen op het terras van het hotel. Het liep allemaal anders....
In de buurt van de Bladkoning aangekomen, werd tijdens een korte rustpauze nogmaals het geluid van deze soort afgespeeld. Al vrij snel zag BvG een klein, donker vogeltje aan komen vliegen vanuit het noorden, dat hoog in een Zeeden op een kale tak ging zitten. Een snelle blik met de kijker leerde dat het een vliegenvanger was. Een kleine schok, want naast het tamelijke late tijdstip, zag deze er toch wel anders uit dan de bekende vliegenvangers. Vooral het koudbruine, daardoor nogal donkere kleed, in combinatie met de zeer lichte oogring die het grote oog nog verder accentueerde, deed alarmbellen verder afgaan. BvG maakte snel een serie foto's met de zon in de rug, terwijl de vogel op typische vliegenvanger manier rondvloog en op een afstand van 25-100 meter telkens hoog op een kale tak van een van de dennen ging zitten. Opvallend waren de opgerichte houding, de donkere bovenborst en de sterk getekende, zeer lichte keel met donkere lijnen erlangs, die in eerste instantie wel wat aan Blauwstaart deed denken. Helaas liet de vogel zich niet op de rug kijken. De vogel was even uit beeld, maar kwam na het afspelen van de roep van Bladkoning weer terug op dezelfde plek. De foto's checkend werd Grauwe vliegenvanger snel uitgesloten door het ontbreken van een gestreept voorhoofd, tekening op de borst en de genoemde oogring. Door het ontbreken van wit op de grote dekveren en staart vielen ook alle 'bonte' vliegenvangers af. BvG had geen idee waar hij naar stond te kijken en dacht aan een zeldzame vliegenvanger, maar welke? Een vogelboek lag thuis en lukraak zoeken op www leverde ook niet veel op. Een appje met een BOC-je en vervolgens een telefoontje naar Rinse van der Vliet bevestigde het vermoeden dat het hier om iets heel zeldzaams moest gaan en de verdenking ging richting een van de Aziatische vliegenvangers. Bruine Vliegenvanger (Muscicapa dauurica) werd met een vraagteken de 0-hypothese. RvdV vroeg om meer foto's. Dat was makkelijker gezegd dan gedaan als de adrenaline het overneemt. Na enig gestuntel met mobiel en camera konden de gevraagde foto's geappt worden. Opdracht van RvdV aan BvG: 'piepen!!' Via de appgroep 'Bird Alert Den Haag e.o.' werd de waarneming als Bruine Vliegenvanger, met de foto's en locatie wereldkundig gemaakt. Al vrij snel kwam Arjan Dwarshuis in de lucht met de mededeling dat hij en anderen Dark-sided Flycatcher (Muscicapa sibirica) beter vonden passen, vanwege onder andere de donkere teugel, uitgebreide donkere tekening op de flank en relatief weinig oranje aan de snavelbasis. RvdV had de waarneming ook al doorgezet naar de landelijke RBA's. Uiteraard was de vogel al een tijdje niet te zien, ook vanwege het appen en bellen. Paniek!
Roetvliegenvanger Muscicapa sibirica, Wassenaar, ganzenhoek, 5 oktober 20 (Bas van Gennip) BvG moest zich nu herpakken, wetende dat het druk zou worden en enig gevoel van verantwoordelijkheid voor het kunnen tonen van de felbegeerde soort leverde nog extra stress op. Een kwartier na de definitieve determinatie reageerde de vogel gelukkig op het geluid van Dark-sided Flycatcher op Xeno-Canto en liet zich, helaas nu steeds met tegenlicht, zien in het valleitje ten westen van de ontdekplek. Na nog eens 20 minuten wachten kwamen de eerste, oververhitte lokale vogelaars, waaronder JvdS, aangerend en konden ze de waarneming bevestigen. Het stuitergevoel begon een beetje te zakken... felicitaties en opluchting! Pas nu bleek de soort ook een Nederlandse naam te hebben: Roetvliegenvanger.
Roetvliegenvanger Muscicapa sibirica, Wassenaar, ganzenhoek, 5 oktober 20 (Bas van Gennip) De volgende uren was het een bekend komen-en-gaan van enige honderden mensen die, soms met enig geduld, de vogel te zien kregen. Parkeerplaats 'De Kuil' bleek ook overvol en bijbehorend sprintje hiervandaan was van vele rode, bezwete gezichten af te lezen. De vogel was intussen nog iets verder opgeschoven en liet zich zien in een bosperceel met Zeedennnen vanaf een ander pad. In de berm van dit pad bevond zich ook een aantal Hemelsleutel-planten.....
Thuisgekomen werd tijdens het avondeten de dag doorgenomen. Het nieuws van het vogelavontuur in Ganzenhoek werd na het bekijken van de foto´s van de massatwitch en het kbk-tje met het bekende gehoon ontvangen. Een van de pubers vroeg zich af waar die Roetveegvliegenmepper uit ontsnapt was.
De eerste gelukkigen, Wassenaar, ganzenhoek, 5 oktober 20 (Bas van Gennip) Deze vliegenvanger komt voor van noordoostelijk Afghanistan en de Himalaya in het westen tot noordoostelijk Azië in het oosten en overwintert normaal gesproken in westelijk Indonesië en de Filipijnen. Dit was de derde (of vierde) waarneming van deze kleine zeldzaamheid voor Europa. Eerst was er een omstreden waarneming op 16-21 augustus 1982 op Helgoland, Duitsland, die eerst werd geaccepteerd als Aziatische Bruine Vliegenvanger / Bruine Vliegenvanger (M daaurica), maar vele jaren later opnieuw werd geïdentificeerd en werd genegeerd als een ontsnapte kooivogel. Misschien was die beslissing logisch, aangezien de volgende drie Dark-sideds allemaal rond 5 oktober werden gezien. De eerste die door een relevante zeldzaamheidscommissie werd geaccepteerd, was een jong exemplaar in Höfn, IJsland, op 1-5 oktober 2012. Vorig jaar, op 5-10 oktober 2023, vond Bert de Bruin een jong exemplaar op Herdlevær, Hordaland, Noorwegen, als tweede voor Europa (en WP).
Bas van Gennip